ابزار مناسب برای تحلیل شبکه های اجتماعی وزن دار و جهت دار

مدتی پیش که درگیر تحلیل شبکه ی روابط غیررسمی دیجی کالا بودم، متوجه وضعیت عجیبی شدم؛ در محاسبه ی سنجه های مرکزیت در شبکه های جهت دار، نرم افزارنودیکس ال هیچ تفاوتی میان درون درجه و برون درجه ی یک گره قایل نیست. بنابراین از منظر این نرم افزار، تفاوتی میان مرکزیت یک گره با برون درجه ی 44 و درون درجه ی 44 وجود ندارد. 

همین طور این نرم افزار در عمل به وزن روابط به چشم یک عنصر تشریفاتی و تنها موثر در ضخامت پیوند در گراف می نگرد. 

توی اینترنت که می گردیم، به خروار خروار مطلبی بر می خوریم که ادعا می کنند NodeXL برای شبکه های وزن دار و جهت دار، مناسب است. این مطلب کاملن نادرست و غیرعلمی است. 

پیشنهاد من به طور قطع استفاده از نرم افزار گفی است. هرچند گفی نسبت به نودیکس ال محدودیت های بسیاری دارد، با ترکیب سنجه های این دو نرم افزار می توان به  نتیجه های جالبی درباره ی شبکه های جهت دار و وزن دار دست یافت. 

چگونه میزان نفوذ را در شبکه‌های اجتماعی بسنجیم؟

قبل از هر چیز بهتر است بدانیم یک فرد بانفوذ و مهم در شبکه‌های اجتماعی آنلاین از دید دانشمندان چه ویژگی‌هایی دارد:

1. شناخت: یک فرد اثرگذار توسط بسیاری از افراد دیگر شناخته شده است. نوشته‌های او (p) توسط افراد دیگر منبع قرار داده می‌شود. هرچه افرادی که به یک فرد استناد می‌کنند مهم‌تر باشند، آن فرد نیز مهم‌تر است. شناخت با تعداد درون‌پیوندها (i) سنجیده می‌شود. i نشانگر مجموعه‌ای از درون‌پیوندهاست که به نوشته‌های (p) یک فرد داده شده است.

2. فعالیت‌زایی: ظرفیت ایجاد فعالیت یک فرد می‌تواند به‌طور غیرمستقیم با سنجش تعداد نظراتی (کامنت‌هایی) که می‌گیرد و تعداد مباحثی که راه می‌اندازد، تعیین شود. تعداد بالای کامنت (y) نشان‌دهنده این است که فرد بر افراد بسیاری اثر می‌گذارد، به‌طوری که آن‌ها آن‌قدر به فرد اهمیت می‌دهند که نظری برایش بنویسند و بنابراین، فرد می‌تواند اثرگذار تلقی شود. برخی از این کامنت‌ها می‌توانند اسپم‌هایی باشند که با روش‌هایی قابل حذف کردن هستند.

ُSocial Computing

سلام بر دوستان اهل علم و مطالعه

روز پنجشنبه 19 شهریور در کتابخانه ی حسینیه ارشاد سخنرانی ای درباره ی رایانش اجتماعی دارم. ساعت 10 تا 12 صبح.

خوشحال می شوم پاسخگوی سوالاتتان باشم.

فصل نهم کتاب «جوانی دیجیتال، نقش رسانه‌ها در توسعه»- سوبراهمانیام و اسماعیل- ترجمه‌ی میلاد میرمحمدصادقی

فصل 9

کِی شورَش را درمی‌آوریم؟ مصرف مفرط اینترنت و رفتار اعتیادآور

مترجم: میلاد میرمحمدصادقی

در عصری که جوانانش در گرداب تکنولوژی زندگی می‌کنند، موضوع استفاده‌ی مفرط و وابستگی به این ابزارهای جدید، یکی از چیزهایی است که باید به آن‌ها توجه ویژه داشته باشیم. مورد «جیمی»، دانشجوی 16 ساله‌ی بریتانیایی، را که گریفیتس با او مصاحبه‌هایی آنلاین و رودررو داشته است، در نظر بگیرید (گریفیتس، 2000 الف). پدر و مادر جیمی جدا شده بودند و او، تنها فرزندشان، با مادرش زندگی می‌کرد. طبق گفته‌های گریفیتس، جیمی حدود 70 ساعت در هفته وقتش را پشت کامپیوتر می‌گذراند، که شامل دو دوره‌ی 12 ساعته در پایان هفته‌ها نیز می‌شد. جیمی خودش را «دیوانه‌ی داستان‌های علمی‌تخیلی» معرفی می‌کرد و می‌گفت ساعت‌ها وقتش را در یوزنت به گفت‌وگو درباره‌ی برنامه‌ی تلویزیونی «سفر ستاره‌ای[1]» می‌گذراند. جیمیِ شیفته‌ی اینترنت، توضیح می‌داد این کار مهم‌ترین فعالیت زندگی‌اش است و حتا وقتی آفلاین است، به آن فکر می‌کند. او گزارش داد اینترنت بر حال‌وهوایش اثر مستقیم دارد، هم سر شوقش می‌آورد و هم دمقش می‌کند و توضیح می‌داد وقتی نمی‌تواند آنلاین باشد، گوشه‌گیر می‌شود. او به‌سختی زمانی را که آنلاین می‌گذارند، کنترل می‌کرد و تمام تلاش‌هایش برای کم‌کردن فعالیت‌های اینترنتی‌اش، عبث بود؛ جوری که فهمید «اغوای فضای سایبری، قوی‌تر از آن است که بتوان در برابرش ایستاد» (ص. 213). او همچنین نمی‌توانست زمانی را که آفلاین در مقابل کامپیوترش می‌گذراند، محدود کند (در سال 2000 او از مادم کانکشن غیردایمی استفاده می‌کرد)، و ظرف دو سال، یازده بار کامپیوترش را ارتقا داد. او طرز استفاده از کامپیوترش را این‌طور شرح می‌داد: «به‌معنای واقعی کلمه "لاگ‌آن" می‌شوم و آن‌قدر لاگ‌آن می‌مانم تا یک‌نفر به زور، مرا از پریز بیرون بکشد... من نمی‌توانم بدون اینترنت، کار یا زندگی کنم ــ زندگی اجتماعی و روانی من یک‌راست به اینترنت وصلند» (ص. 231). 

سلام

با عرض سلام خدمت دوستان عزیز اهل علم،

در این مدت ایمیل‌ها و نظرهای فراوانی درباره‌ی تحلیل شبکه‌های اجتماعی به من رسیده است که محتوای بیش‌تر آن‌ها را می‌توانم به سه دسته تقسیم کنم:

1. عده‌ای از دوستانم از من داده‌های شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک را خواسته‌اند که متاسفانه با توجه به رعایت حریم خصوصی و نیز اخلاق تحقیق، از در اختیار قرار دادن این داده‌ها معذورم. اما برای به‌دست آوردن چنین داده‌هایی می‌توانید عبارت «Facebook free data set social network analysis» را در گوگل سرچ بدهید یا به قسمت Graph Gallery سایت NodeXL مراجعه کنید.

2. عده‌ای از دوستان درخصوص پایان‌نامه یا تزشان از بنده راهنمایی خواسته‌اند که متاسفانه با توجه به درگیری شغلی و تحصیلی فراوانی که دارم، پاسخ‌گویی از طریق ایمیل برایم مقدور نیست. بر همین اساس اگر سوالی در این خصوص هست، با کمال میل آماده‌ی پاسخ‌گویی به تماس‌های تلفنی‌تان هستم: 02181713013 یا 09128402018 (شماره‌ی اول در ساعات اداری و شماره‌ی دوم بین 17 تا 21).

3. عده‌ی دیگری از دوستان منابعی برای مطالعه‌ی بیش‌تر در حوزه‌ی تحلیل شبکه‌های اجتماعی درخواست کرده‌اند. طبیعی است که اولین کتابی که بنده پیشنهاد می‌کنم، کتاب خودم باشد با عنوان «تحلیل شبکه‌های اجتماعی با NodeXL» که در 1391 توسط نشر دانشگاهی کیان منتشر شده است.

در پایان از لطف مداوم‌تان سپاسگزارم و خبر خوش این‌که دیروز، مقاله‌ای با عنوان «مدل لوزی، مدلی برای ارتباطات میان‌فرهنگی در شبکه‌های اجتماعی مجازی» از بنده در همایش ملی فرهنگ و تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، برگزیده شد و به‌زودی در مجله‌ی علمی‌پژوهشی دانشگاه اسلامی در اختیارتان قرار خواهد گرفت.

سلامی دوباره

با عرض ادب و احترام، تصمیم گرفتم پس از مدت‌ها و تعطیل کردن سایت کارگاه تحلیل شبکه‌ی اجتماعی، دوباره بنویسم. در این‌ مدت کارهایی کرده‌ام که به‌اختصار برای استفاده‌ی دوستان در زیر می‌گذارم.

1. مقاله‌ای از بنده که درباره‌ی میزان کارآیی تحلیل شبکه‌ی اجتماعی در انواع شبکه‌های اجتماعی نوشتم و در شماره‌ی 56 نشریه‌ی کتاب ماه علوم اجتماعی منتشر شد:

«آیا سنجه‌های تحلیل شبکه‌ی اجتماعی در تمام شبکه‌های اجتماعی کارآست؟»

2. کتاب بنده با عنوان تحلیل شبکه‌های اجتماعی با NodeXL توسط نشر دانشگاهی کیان منتشر شد:

کتاب تحلیل شبکه‌های اجتماعی با NodeXL

×گفت‌وگویم با خبرگزاری کتاب در این باره را می‌توانید این‌جا بخوانید.

3. در نخستین همایش روز رسانه‌های اجتماعی مقاله‌ای از بنده برگزیده شد و ارایه‌اش کردم.

4. که این مقاله در نشریه‌ی علمی-پژوهشی مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ (رسانه و فرهنگ) منتشر شد:

«بررسی جایگاه و توانایی اثرگذاری قشر «رهبران شبکه ای» در شبکه اجتماعی آنلاین فیس بوک»

پ.ن: کتابی هم از بنده در دنیای ادبیات و باعنوان کی سیب می‌خوره توسط نشر کتابسرای تندیس منتشر شد که جای خود دارد.

تحلیل اکتشافی شبکه‌ی اجتماعی با پاجک

متنی که می‌خوانید، ترجمه‌ی بخشی از کتاب تحلیل اکتشافی شبکه‌ی اجتماعی با پاجک (Exploratory Network Analysis with Pajek) نوشته‌ی ووتر دی‌نوی، آندره مروار، و ولادیمیر باتاگلج است که در سال 2005 میلادی توسط دانشگاه کمبریج منتشر شده است.

همان‌طور که از عنوان این کتاب، پیداست، مفاهیم و سنجه‌های تحلیل شبکه‌ی اجتماعی را با تمرکز بر نرم‌افزار منبع‌آزاد و رایگان پاجک آموزش می‌دهد.

لازم به‌ ذکر است برگردان به فارسی این کتاب، به زودی با ترجمه‌‌ی بنده روانه‌ی بازار کتاب خواهد شد.

در ادامه، برگردان قسمت‌هایی از این کتاب ارزشمند برای مطالعه‌تان تقدیم می‌شود.

بخش 1

اصول

تحلیل شبکه‌ی اجتماعی بر پیوندهای موجود میان (برای مثال) مردم، گروه‌های مردم، سازمان‌ها و کشورها تمرکز دارد. این پیوندها با یک‌دیگر ترکیب می‌شوند تا شبکه‌هایی را تشکیل دهند که تحلیل‌شان را خواهیم آموخت. نخستین بخش کتاب، مفاهیم یک شبکه‌ی اجتماعی را معرفی می‌کند. ما در این کتاب، در باره‌ی انواع گوناگون شبکه‌ها و راه‌هایی که توسط‌شان می‌توانیم با استفاده از نرم‌افزار کامپیوتری پاجک این شبکه‌ها را به‌صورت عددی و بصری تحلیل کنیم، بحث می‌کنیم. پس از مطالعه‌ی فصل‌های 1 و 2، می‌توانید مفهوم یک شبکه‌ی اجتماعی را بفهمید و با نرم‌افزار معرفی شده در این کتاب، یک شبکه‌ی اجتماعی را خلق، دستکاری و تصویر کنید.

فایل پاورپوینت تحلیل شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک

فایل پاورپوینت جلسه‌ی دفاع پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد بنده با محوریت «تحلیل شبکه‌ی اجتماعی آنلاین فیس‌بوک» که با نمره‌ی 20 دفاع شد را می‌توانید از این‌جا دانلود کنید.

لازم به ذکر است، می‌توانید برای ثبت‌نام در کارگاه‌های تحلیل شبکه‌های اجتماعی از این‌جا اقدام کنید.

نگاهی به گفت‌وگوی دکتر محسنیان راد با روزنامه‌ی اعتماد

جناب آقای دکتر محسنیان راد، استاد عزیز و پیشکسوت، به بهانه‌ی ارائه‌ی نظریه جدیدشان با عنوان «سه نسل شبکه اجتماعی در کشورهای غیرپیشرفته» در کنفرانس جهانی شدن در کشور هند، با روزنامه‌ی اعتماد تاریخ 14/1/1391 گفت‌وگویی انجام داده‌اند که می‌توانید متن آن را در این‌جا بخوانید.
بعد از خواندن این متن، با تمام احترامی که برای استاد عزیزم قایلم لازم دانستم یکی دو نکته را یادآوری کنم؛ ایشان در نخستین پاراگراف گفت‌وگوشان چنین می‌فرمایند:

نمونه‌گیری از پیوندها/ معرفی یک کتاب ساده و مفید

متنی که می‌خوانید ترجمه‌ی بنده از بخشی از فصل اول کتاب رایگان و آنلاین مقدمه‌ای بر شیوه‌های شبکه‌ی اجتماعی (Introduction to social network methods)، نوشته‌ی رابرت ا. هانمن (Robert A. Hanneman) و مارک ریدل (Mark Riddle)، از اعضای دپارتمان جامعه‌شناسی دانشگاه‌های کالیفرنیا و کلورادوی شمالی است که در سال 2005 منتشر شد. کتابی است روان که برای نوآموزان تحلیل شبکه‌ی اجتماعی بسیار مناسب است.

روش‌های نمونه‌گیری‌ای که در این کتاب به اجمال معرفی شده‌اند شاید چندان تخصصی نباشند، اما به‌گمان من برای مطالعه، خالی از لطف نیستند. تا آن‌جا که خبر دارم هنوز در اینترنت مقاله‌ای در باره‌ی شیوه‌های مناسب نمونه‌گیری از شبکه‌های آنلاین اجتماعی به زبان فارسی برگردان نشده است. متاسفانه از آن‌جایی که راه‌های نمونه‌گیری غیرسوگیرانه و جامع، سرشار از فرمول‌ها و مفاهیمی است که در شاخه‌ی مهندسی داده و نیز آمار پیش‌رفته می‌گنجد، اغلب مقاله‌های این زمینه به زبان انگلیسی نیز برای کاربران و محققان شاخه‌های علوم اجتماعی، سخت و گاه، غیرقابل فهمند. شاید در آینده و با ارایه‌ی مفاهیم و نظریه‌های بنیادی تحلیل شبکه، بتوانم چند نمونه از این روش‌ها مثل روش نمونه‌گیری گشت اتفاقی (Random walk sampling) یا B-F-S و D-F-S را معرفی کنم. اما در ادامه بریده‌ای از این کتاب را با عنوان «نمونه‌گیری از پیوندها» (Sampling ties) می‌گذارم.