تحلیل اکتشافی شبکه‌ی اجتماعی با پاجک

متنی که می‌خوانید، ترجمه‌ی بخشی از کتاب تحلیل اکتشافی شبکه‌ی اجتماعی با پاجک (Exploratory Network Analysis with Pajek) نوشته‌ی ووتر دی‌نوی، آندره مروار، و ولادیمیر باتاگلج است که در سال 2005 میلادی توسط دانشگاه کمبریج منتشر شده است.

همان‌طور که از عنوان این کتاب، پیداست، مفاهیم و سنجه‌های تحلیل شبکه‌ی اجتماعی را با تمرکز بر نرم‌افزار منبع‌آزاد و رایگان پاجک آموزش می‌دهد.

لازم به‌ ذکر است برگردان به فارسی این کتاب، به زودی با ترجمه‌‌ی بنده روانه‌ی بازار کتاب خواهد شد.

در ادامه، برگردان قسمت‌هایی از این کتاب ارزشمند برای مطالعه‌تان تقدیم می‌شود.

بخش 1

اصول

تحلیل شبکه‌ی اجتماعی بر پیوندهای موجود میان (برای مثال) مردم، گروه‌های مردم، سازمان‌ها و کشورها تمرکز دارد. این پیوندها با یک‌دیگر ترکیب می‌شوند تا شبکه‌هایی را تشکیل دهند که تحلیل‌شان را خواهیم آموخت. نخستین بخش کتاب، مفاهیم یک شبکه‌ی اجتماعی را معرفی می‌کند. ما در این کتاب، در باره‌ی انواع گوناگون شبکه‌ها و راه‌هایی که توسط‌شان می‌توانیم با استفاده از نرم‌افزار کامپیوتری پاجک این شبکه‌ها را به‌صورت عددی و بصری تحلیل کنیم، بحث می‌کنیم. پس از مطالعه‌ی فصل‌های 1 و 2، می‌توانید مفهوم یک شبکه‌ی اجتماعی را بفهمید و با نرم‌افزار معرفی شده در این کتاب، یک شبکه‌ی اجتماعی را خلق، دستکاری و تصویر کنید.

فایل پاورپوینت تحلیل شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک

فایل پاورپوینت جلسه‌ی دفاع پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد بنده با محوریت «تحلیل شبکه‌ی اجتماعی آنلاین فیس‌بوک» که با نمره‌ی 20 دفاع شد را می‌توانید از این‌جا دانلود کنید.

لازم به ذکر است، می‌توانید برای ثبت‌نام در کارگاه‌های تحلیل شبکه‌های اجتماعی از این‌جا اقدام کنید.

نگاهی به گفت‌وگوی دکتر محسنیان راد با روزنامه‌ی اعتماد

جناب آقای دکتر محسنیان راد، استاد عزیز و پیشکسوت، به بهانه‌ی ارائه‌ی نظریه جدیدشان با عنوان «سه نسل شبکه اجتماعی در کشورهای غیرپیشرفته» در کنفرانس جهانی شدن در کشور هند، با روزنامه‌ی اعتماد تاریخ 14/1/1391 گفت‌وگویی انجام داده‌اند که می‌توانید متن آن را در این‌جا بخوانید.
بعد از خواندن این متن، با تمام احترامی که برای استاد عزیزم قایلم لازم دانستم یکی دو نکته را یادآوری کنم؛ ایشان در نخستین پاراگراف گفت‌وگوشان چنین می‌فرمایند:

نمونه‌گیری از پیوندها/ معرفی یک کتاب ساده و مفید

متنی که می‌خوانید ترجمه‌ی بنده از بخشی از فصل اول کتاب رایگان و آنلاین مقدمه‌ای بر شیوه‌های شبکه‌ی اجتماعی (Introduction to social network methods)، نوشته‌ی رابرت ا. هانمن (Robert A. Hanneman) و مارک ریدل (Mark Riddle)، از اعضای دپارتمان جامعه‌شناسی دانشگاه‌های کالیفرنیا و کلورادوی شمالی است که در سال 2005 منتشر شد. کتابی است روان که برای نوآموزان تحلیل شبکه‌ی اجتماعی بسیار مناسب است.

روش‌های نمونه‌گیری‌ای که در این کتاب به اجمال معرفی شده‌اند شاید چندان تخصصی نباشند، اما به‌گمان من برای مطالعه، خالی از لطف نیستند. تا آن‌جا که خبر دارم هنوز در اینترنت مقاله‌ای در باره‌ی شیوه‌های مناسب نمونه‌گیری از شبکه‌های آنلاین اجتماعی به زبان فارسی برگردان نشده است. متاسفانه از آن‌جایی که راه‌های نمونه‌گیری غیرسوگیرانه و جامع، سرشار از فرمول‌ها و مفاهیمی است که در شاخه‌ی مهندسی داده و نیز آمار پیش‌رفته می‌گنجد، اغلب مقاله‌های این زمینه به زبان انگلیسی نیز برای کاربران و محققان شاخه‌های علوم اجتماعی، سخت و گاه، غیرقابل فهمند. شاید در آینده و با ارایه‌ی مفاهیم و نظریه‌های بنیادی تحلیل شبکه، بتوانم چند نمونه از این روش‌ها مثل روش نمونه‌گیری گشت اتفاقی (Random walk sampling) یا B-F-S و D-F-S را معرفی کنم. اما در ادامه بریده‌ای از این کتاب را با عنوان «نمونه‌گیری از پیوندها» (Sampling ties) می‌گذارم.

مروری بر نظریه‌ی شش درجه‌ی جدایی

در اواخر دهه‌ی 1960 میلادی، استنلی میلگرام (Stanley Milgram) ایده‌ی  شبکه‌های جهان کوچک (Small World Networks) را در مطالعه‌ای بررسی کرد که به نظریه‌ی «شش درجه‌ی جدایی» (Six Degrees of Separation) معروف شد.¹
این مطالعه به این سوال می‌پرداخت که چه‌طور دو نفر که به‌صورت اتفاقی انتخاب شده‌اند، می‌توانند به هم متصل شوند؟
میلگرام آزمایشی طراحی کرد تا بتواند از طریق فرآیندی، طول مسیر (path length) میان هر دو فرد را با شمارش تعداد پیوندها (ties) میانشان بسنجد.²